MelodiDalgasi
Member
ABD diplomasi hiyerarşisinin Lider ve Lider Yardımcısı’ndan daha sonraki üçüncü sırasında yer alan ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, Pekin’den gelen ikazlara karşın Tayvan’a yaptığı ziyarette, “Tayvan’ı yalnız bırakmayacağız” bildirisi verdi. 1997 yılından beri ABD’den Tayvan’a yapılan en üst seviyeli ziyaret Çin tarafınca sert reaksiyonla karşılandı.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Pelosi’nin bu ziyaretini ‘ateşle’ oynamaya benzeterek, “Ateşle oynayan kendini yakar” dedi.
Bakanlık, Pelosi’yi taşıyan uçağın Tayvan’a ulaşmasının çabucak akabinde yayımladığı açıklamada, Çin muhalefetine ve protestolarına karşın yapılan ziyaretin “tek Çin” unsurunun ve Çin-ABD diplomatik münasebetlerinin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki taahhütleri önemli biçimde ihlal ettiğini söz etti.
Açıklamada, Pelosi’nin ziyaretinin Çin’in egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal ettiği, Tayvan Boğazı’ndaki barış ve istikrarın altını oyduğu, Tayvan bağımsızlığını savunan ayrılıkçı güçlere yanlış bildiri verdiği belirtilerek “Dünyada sadece tek Çin vardır ve Tayvan onun topraklarının ayrılmaz modülüdür. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) hükümeti tüm Çin’in tek legal temsilcisidir. Tek Çin prensibi milletlerarası toplumun kozmik kabul görmüş mutabakatı, memleketler arası münasebetlerin temel normudur” sözleri kullanıldı.
Askeri tansiyon: Savaş uçakları havalandı
Pelosi’nin ziyareti askeri gerginliğe de sebep oldu. Kara kuvvetleri ve füzeler Çin’in doğusundaki bölgelere intikal ettirildi, Çin Halk Kurtuluş Ordusu uçakları Pelosi’nin uçağı Tayvan’a yaklaşırken birebir anda havalandı, Tayvan boğazı üzerinde uçuş gerçekleştirdi. Tayvan Savunma Bakanlığı, Çin ordusuna ilişkin 21 savaş uçağının Tayvan hava savunmasının denetim bölgesine girdiğini belirtti.
Çin Halk Kurtuluş Ordusu, Pelosi çabucak hemen ülkeden ayrılmadan Tayvan etrafındaki 6 bölgede gerçek mühimmatla askeri atış tatbikatları düzenleyeceğini duyurdu. Çin’den tatbikata dair imgeler de yayınlandı.
Rusya: Açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz
Gerçekleştirdiği Myanmar ziyaretinde gazetecilere açıklamalarda bulunan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Pelosi’nin ziyaretiyle ilgili sorular karşısında “ABD’nin yaptığını değerlendirmeye bile değmez ancak bunun Washington’un Ukrayna’daki durumla ilgili çizgisini yansıttığı konusunda hiç bir kuşkum yok” karşılığını verdi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise “Bu ziyareti, ABD’nin Çin’i kapsamlı çevrelemeye yönelik saldırgan çizgisinin ruhuna uygun açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz” sözlere yer verildi.
Rusya’nın ABD’ye bölgede ve dünyada istikrarı baltalayan hareketlerden kaçınma daveti yaptığına dikkat çekilen açıklamada, “Washington’u bölgesel istikrarı ve memleketler arası güvenliği baltalayan hareketlerden kaçınmaya ve artık Amerikan hegemonyasına yer olmayan yeni jeopolitik gerçekliği tanımaya çağırıyoruz” denildi.
Beyaz Saray’dan ‘ilginç’ açıklama
Beyaz Saray’dan da ‘Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin Çin’in egemenliğinin ihlali manasına gelmediği’ savunması geldi. Hatta Beyaz Saray, daha da ileri gidip “Pelosi’nin Taipei ziyareti ‘Tek Çin’ siyasetiyle yüzde 100 tutarlıdır. Pelosi’nin ziyaretini Çin’in rastgele bir cins hareketi için mazeret etmesine hiç bir sebep yok” dedi.
‘ABD, Çin konusunda fazlaca büyük bir yanılgı yapıyor’
Peki, Pelosi’nin ziyareti Asya-Pasifik’te neleri değiştirecek? Çin, bu ziyarete karşılık olarak hangi adımları atabilir? Uzmanlar Sputnik’e değerlendirdi.
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker, bu bahiste yaptığı değerlendirmede, “ABD, Çin konusunda epey büyük bir kusur yapıyor. Orada bir istikrar siyaseti vardı. Taraflar kendi ortalarında konuşuyor, tehditler de olsa geçip gidiyordu. Hiç kimse bunu operasyonel hale getirmeyeceğini biliyordu. Pelosi oraya gittiği andan itibaren Çin epey net bir biçimde tehditte bulundu. Bu, ABD’deki çokların, sertlik yanlılarının neocon ideolojisini sonuna kadar savunanların bir yapıtı oldu. Bu adım da sonuç prestijiyle dünyada karışıklığı artıracak ve Avrupa bu mevzuda da hayli önemli derde girecek. ötürüsıyla büyün bu gelişmelerle bir arada ABD-Avrupa bağlantılarının nereye gideceğini de yakında goreceğiz” sözlerini kullandı.
‘Biden ve Pentagon’un açıklamaları bir taktik olabilir’
Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Asya-Pasifik Uzmanı Mustafa Cem Koyuncu, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, “Amerika Birleşik Devletleri, Hint-Pasifik olarak isimlendirdiği bölgeyi Çin’i çevrelemenin ana çizgisi olarak belirledi” diyerek şunları söylemiş oldu:
“Joe Biden İdaresi tarafınca açıklanan son Hint-Pasifik Raporu’nda da Washington, bölgenin her köşesinde aktif olacağını açıklayarak bölge ülkeleriyle işbirliğine dayanan bir caydırıcılık geliştireceğinin sinyalini vermişti. Bu sebeple ABD, statükonun değişmediğini göstermek için kuvvetli bir imaj sergilemek istedi. Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin ana amacı budur. Biden ve Pentagon’un ziyaretin vakit içindemasının yanlış olduğuna dikkat çekmesi ise bir taktik olabilir. ABD, Çin’in Tayvan’a bir müdahalede bulunmasını kendi çıkarı için de görüyor olabilir. Çünkü bu biçimde bir müdahale üzerinden Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımların daha büyüğünü Çin’e uygulama bahtı yakalayacaktır.”
‘Çin’in ABD ve Tayvan’a vereceği karşılıklar birinci evrede ekonomik ve diplomatik olacaktır’
Bu ziyarete Çin’in nasıl karşılık verebileceğini de kıymetlendiren Koyuncu, “Çin’in Tayvan’a yönelik bir askeri taarruz başlatacağına ihtimal vermiyorum” dedi. Koyuncu’nun bu mevzudaki değerlendirmeleri şöyleki oldu:
“Çin’in ABD ve Tayvan’a vereceği yanıtlar birinci evrede ekonomik ve diplomatik olacaktır. Hakikaten Tayvan’a karşı yaklaşık 100 eseri kapsayan bir ambargo uygulanmaya başladı. Çin, teknoloji üretimi için gerekli olan az metaller rezervlerine en epey sahip olan devlet. Birtakım metallerde monopol pozisyonunda. Pekin’in kelam konusu ham hususların ihracına da bir kısıtlama getirebileceği öngörülebilir. Lakin bu kısıtlamanın Çin’e de olumsuz dönüşleri olacaktır. Çünkü Çin ekonomik yaptırım siyasetine karşı olduğunu birkaç defa beyan etmişti. Bu durum Çin açısından bir çelişki doğuracaktır. hem de geçmişte az metaller ihracatını sınırlama sonucu alan Çin, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) şikâyet edilmişti ve uyguladığı kotayı kaldırmak zorunda kalmıştı. Yakın vadede Çin; Pasifik Ada ülkeleri, Latin Amerika ve Afrika üzere bölgeler üzerinden ABD’ye bildiri verebilir. BRICS ve Şangay İşbirliği Örgütü üzere kurumların aktifliğinin arttırarak ABD’ye karşı yeni nüfuz alanları kazanma gayretine da girecektir. Orta vadede ise Çin, tahminen de ABD’yi en hayli rahatsız edecek olan yeni bir denizaşırı askeri üs açma atılımı yapabilir.”
‘Çin ve ABD içindeki rekabetin kızışacağı kesin’
ANKASAM’dan Koyuncu, bölgenin geleceğine dair ise “1945 yılından itibaren ABD’nin Hint-Pasifik üzerinde kurmuş olduğu hegemonyanın zayıfladığı bir gerçek. Bilhassa Çin Donanmasının modernizasyon süreci ve Kuşak-Yol Teşebbüsünün başarısı, bu süreci hızlandırdı. Çin’in son periyotta başlatmış olduğu Pasifik Ada Ülkeleri açılımı ve Solomon Adasıyla yaptığı güvenlik mutabakatı, ABD’nin dokunulmaz olarak gördüğü bölgenin bile Pekin tesirine açık olduğunu gösteriyor. Bu tarihten itibaren ABD, bölgeye yönelik diplomatik ziyaretlerini arttırdı ve klasik müttefikleriyle birlikte olduğunu gösterme eforu içine girdi. Gelecek devirde Çin ve ABD içindeki rekabetin kızışacağı kesin. Bölge yeni bir Soğuk Savaş’ın başlama alanı oldu. Bu yeni durum bölge ülkelerini de bir seçim yapmaya zorlayacak, Güneydoğu Asya ülkelerinin vereceği kararlar, güç istikrarının değişiminde tesir yapacaktır. Çin daha fazla agresifleşecektir lakin bölge ülkelerinden Pekin’e gelen reaksiyonun dozu da artacaktır. ABD ise QUAD’ı daha aktif kullanacak ve tahminen de yeni üyelerin iştirakini destekleyecek diyebiliriz” değerlendirmesinde bulundu.
Tayvan sorunu nedir?
Tayvan meselesinin temelleri 1950’lere dayanıyor.
Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele alması ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kay Şek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a kaçtı. Çan Kay Şek liderliğindeki bireyler, 1912’de kurulan ‘Çin Cumhuriyeti’nin bağımsız olarak adada devam edeceğini savundu.
1971 yılına kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası’nda Çin’i temsil eden yapı Pekin idaresi tarafınca en başından beri reddedildi. 1949’dan itibaren birfazlaca ülkenin Çin olarak Pekin merkezli Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanımasının akabinde 1971’deki BM’de yapılan oylamada Pekin merkezli Çin Halk Cumhuriyeti, Çin’in tek legal temsilcisi kabul edildi.
Pekin, ‘Tek Çin’ unsurunu benimseyerek Çin’i milletlerarası toplumda yalnızca kendilerinin temsil ettiğini tabir ediyor ve Tayvan’ın dünya ülkeleriyle diplomatik münasebetler kurmasına, BM’de ve öteki milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor. Pekin, Tayvan’ı diplomatik olarak tanıyan ülkelerle bağlantılarını donduruyor.
Tek Çin siyasetini tanıyan ülkelerden biri olan ABD ise uzun yıllardır Çin’e karşı Tayvan’ı silahlandırıyor ve bölgedeki bir üssü üzere kullanıyor.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Pelosi’nin bu ziyaretini ‘ateşle’ oynamaya benzeterek, “Ateşle oynayan kendini yakar” dedi.
Bakanlık, Pelosi’yi taşıyan uçağın Tayvan’a ulaşmasının çabucak akabinde yayımladığı açıklamada, Çin muhalefetine ve protestolarına karşın yapılan ziyaretin “tek Çin” unsurunun ve Çin-ABD diplomatik münasebetlerinin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki taahhütleri önemli biçimde ihlal ettiğini söz etti.
Açıklamada, Pelosi’nin ziyaretinin Çin’in egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal ettiği, Tayvan Boğazı’ndaki barış ve istikrarın altını oyduğu, Tayvan bağımsızlığını savunan ayrılıkçı güçlere yanlış bildiri verdiği belirtilerek “Dünyada sadece tek Çin vardır ve Tayvan onun topraklarının ayrılmaz modülüdür. Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) hükümeti tüm Çin’in tek legal temsilcisidir. Tek Çin prensibi milletlerarası toplumun kozmik kabul görmüş mutabakatı, memleketler arası münasebetlerin temel normudur” sözleri kullanıldı.
Askeri tansiyon: Savaş uçakları havalandı
Pelosi’nin ziyareti askeri gerginliğe de sebep oldu. Kara kuvvetleri ve füzeler Çin’in doğusundaki bölgelere intikal ettirildi, Çin Halk Kurtuluş Ordusu uçakları Pelosi’nin uçağı Tayvan’a yaklaşırken birebir anda havalandı, Tayvan boğazı üzerinde uçuş gerçekleştirdi. Tayvan Savunma Bakanlığı, Çin ordusuna ilişkin 21 savaş uçağının Tayvan hava savunmasının denetim bölgesine girdiğini belirtti.
Çin Halk Kurtuluş Ordusu, Pelosi çabucak hemen ülkeden ayrılmadan Tayvan etrafındaki 6 bölgede gerçek mühimmatla askeri atış tatbikatları düzenleyeceğini duyurdu. Çin’den tatbikata dair imgeler de yayınlandı.
Rusya: Açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz
Gerçekleştirdiği Myanmar ziyaretinde gazetecilere açıklamalarda bulunan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Pelosi’nin ziyaretiyle ilgili sorular karşısında “ABD’nin yaptığını değerlendirmeye bile değmez ancak bunun Washington’un Ukrayna’daki durumla ilgili çizgisini yansıttığı konusunda hiç bir kuşkum yok” karşılığını verdi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada ise “Bu ziyareti, ABD’nin Çin’i kapsamlı çevrelemeye yönelik saldırgan çizgisinin ruhuna uygun açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz” sözlere yer verildi.
Rusya’nın ABD’ye bölgede ve dünyada istikrarı baltalayan hareketlerden kaçınma daveti yaptığına dikkat çekilen açıklamada, “Washington’u bölgesel istikrarı ve memleketler arası güvenliği baltalayan hareketlerden kaçınmaya ve artık Amerikan hegemonyasına yer olmayan yeni jeopolitik gerçekliği tanımaya çağırıyoruz” denildi.
Beyaz Saray’dan ‘ilginç’ açıklama
Beyaz Saray’dan da ‘Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin Çin’in egemenliğinin ihlali manasına gelmediği’ savunması geldi. Hatta Beyaz Saray, daha da ileri gidip “Pelosi’nin Taipei ziyareti ‘Tek Çin’ siyasetiyle yüzde 100 tutarlıdır. Pelosi’nin ziyaretini Çin’in rastgele bir cins hareketi için mazeret etmesine hiç bir sebep yok” dedi.
‘ABD, Çin konusunda fazlaca büyük bir yanılgı yapıyor’
Peki, Pelosi’nin ziyareti Asya-Pasifik’te neleri değiştirecek? Çin, bu ziyarete karşılık olarak hangi adımları atabilir? Uzmanlar Sputnik’e değerlendirdi.
Emekli Büyükelçi Uluç Özülker, bu bahiste yaptığı değerlendirmede, “ABD, Çin konusunda epey büyük bir kusur yapıyor. Orada bir istikrar siyaseti vardı. Taraflar kendi ortalarında konuşuyor, tehditler de olsa geçip gidiyordu. Hiç kimse bunu operasyonel hale getirmeyeceğini biliyordu. Pelosi oraya gittiği andan itibaren Çin epey net bir biçimde tehditte bulundu. Bu, ABD’deki çokların, sertlik yanlılarının neocon ideolojisini sonuna kadar savunanların bir yapıtı oldu. Bu adım da sonuç prestijiyle dünyada karışıklığı artıracak ve Avrupa bu mevzuda da hayli önemli derde girecek. ötürüsıyla büyün bu gelişmelerle bir arada ABD-Avrupa bağlantılarının nereye gideceğini de yakında goreceğiz” sözlerini kullandı.
‘Biden ve Pentagon’un açıklamaları bir taktik olabilir’
Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Asya-Pasifik Uzmanı Mustafa Cem Koyuncu, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, “Amerika Birleşik Devletleri, Hint-Pasifik olarak isimlendirdiği bölgeyi Çin’i çevrelemenin ana çizgisi olarak belirledi” diyerek şunları söylemiş oldu:
“Joe Biden İdaresi tarafınca açıklanan son Hint-Pasifik Raporu’nda da Washington, bölgenin her köşesinde aktif olacağını açıklayarak bölge ülkeleriyle işbirliğine dayanan bir caydırıcılık geliştireceğinin sinyalini vermişti. Bu sebeple ABD, statükonun değişmediğini göstermek için kuvvetli bir imaj sergilemek istedi. Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin ana amacı budur. Biden ve Pentagon’un ziyaretin vakit içindemasının yanlış olduğuna dikkat çekmesi ise bir taktik olabilir. ABD, Çin’in Tayvan’a bir müdahalede bulunmasını kendi çıkarı için de görüyor olabilir. Çünkü bu biçimde bir müdahale üzerinden Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımların daha büyüğünü Çin’e uygulama bahtı yakalayacaktır.”
‘Çin’in ABD ve Tayvan’a vereceği karşılıklar birinci evrede ekonomik ve diplomatik olacaktır’
Bu ziyarete Çin’in nasıl karşılık verebileceğini de kıymetlendiren Koyuncu, “Çin’in Tayvan’a yönelik bir askeri taarruz başlatacağına ihtimal vermiyorum” dedi. Koyuncu’nun bu mevzudaki değerlendirmeleri şöyleki oldu:
“Çin’in ABD ve Tayvan’a vereceği yanıtlar birinci evrede ekonomik ve diplomatik olacaktır. Hakikaten Tayvan’a karşı yaklaşık 100 eseri kapsayan bir ambargo uygulanmaya başladı. Çin, teknoloji üretimi için gerekli olan az metaller rezervlerine en epey sahip olan devlet. Birtakım metallerde monopol pozisyonunda. Pekin’in kelam konusu ham hususların ihracına da bir kısıtlama getirebileceği öngörülebilir. Lakin bu kısıtlamanın Çin’e de olumsuz dönüşleri olacaktır. Çünkü Çin ekonomik yaptırım siyasetine karşı olduğunu birkaç defa beyan etmişti. Bu durum Çin açısından bir çelişki doğuracaktır. hem de geçmişte az metaller ihracatını sınırlama sonucu alan Çin, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) şikâyet edilmişti ve uyguladığı kotayı kaldırmak zorunda kalmıştı. Yakın vadede Çin; Pasifik Ada ülkeleri, Latin Amerika ve Afrika üzere bölgeler üzerinden ABD’ye bildiri verebilir. BRICS ve Şangay İşbirliği Örgütü üzere kurumların aktifliğinin arttırarak ABD’ye karşı yeni nüfuz alanları kazanma gayretine da girecektir. Orta vadede ise Çin, tahminen de ABD’yi en hayli rahatsız edecek olan yeni bir denizaşırı askeri üs açma atılımı yapabilir.”
‘Çin ve ABD içindeki rekabetin kızışacağı kesin’
ANKASAM’dan Koyuncu, bölgenin geleceğine dair ise “1945 yılından itibaren ABD’nin Hint-Pasifik üzerinde kurmuş olduğu hegemonyanın zayıfladığı bir gerçek. Bilhassa Çin Donanmasının modernizasyon süreci ve Kuşak-Yol Teşebbüsünün başarısı, bu süreci hızlandırdı. Çin’in son periyotta başlatmış olduğu Pasifik Ada Ülkeleri açılımı ve Solomon Adasıyla yaptığı güvenlik mutabakatı, ABD’nin dokunulmaz olarak gördüğü bölgenin bile Pekin tesirine açık olduğunu gösteriyor. Bu tarihten itibaren ABD, bölgeye yönelik diplomatik ziyaretlerini arttırdı ve klasik müttefikleriyle birlikte olduğunu gösterme eforu içine girdi. Gelecek devirde Çin ve ABD içindeki rekabetin kızışacağı kesin. Bölge yeni bir Soğuk Savaş’ın başlama alanı oldu. Bu yeni durum bölge ülkelerini de bir seçim yapmaya zorlayacak, Güneydoğu Asya ülkelerinin vereceği kararlar, güç istikrarının değişiminde tesir yapacaktır. Çin daha fazla agresifleşecektir lakin bölge ülkelerinden Pekin’e gelen reaksiyonun dozu da artacaktır. ABD ise QUAD’ı daha aktif kullanacak ve tahminen de yeni üyelerin iştirakini destekleyecek diyebiliriz” değerlendirmesinde bulundu.
Tayvan sorunu nedir?
Tayvan meselesinin temelleri 1950’lere dayanıyor.
Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele alması ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kay Şek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a kaçtı. Çan Kay Şek liderliğindeki bireyler, 1912’de kurulan ‘Çin Cumhuriyeti’nin bağımsız olarak adada devam edeceğini savundu.
1971 yılına kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası’nda Çin’i temsil eden yapı Pekin idaresi tarafınca en başından beri reddedildi. 1949’dan itibaren birfazlaca ülkenin Çin olarak Pekin merkezli Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanımasının akabinde 1971’deki BM’de yapılan oylamada Pekin merkezli Çin Halk Cumhuriyeti, Çin’in tek legal temsilcisi kabul edildi.
Pekin, ‘Tek Çin’ unsurunu benimseyerek Çin’i milletlerarası toplumda yalnızca kendilerinin temsil ettiğini tabir ediyor ve Tayvan’ın dünya ülkeleriyle diplomatik münasebetler kurmasına, BM’de ve öteki milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor. Pekin, Tayvan’ı diplomatik olarak tanıyan ülkelerle bağlantılarını donduruyor.
Tek Çin siyasetini tanıyan ülkelerden biri olan ABD ise uzun yıllardır Çin’e karşı Tayvan’ı silahlandırıyor ve bölgedeki bir üssü üzere kullanıyor.